به گزارش خبرگزاری حوزه، در این میزگرد حجج الاسلام والمسلمین میرسپاه و پارسانیا و دکتر فنایی اشکوری دیدگاه های خود را در این زمینه بیان کرده و به پرسش های حاضران پاسخ گفتند.

* عقل، مفتاح و مصباح دین است

حجت الاسلام والمسملین میرسپاه عضو هیات علمی موسسه امام خمینی(ره) در این نشست ابراز داشت: اگر به ور صحیح سراغ عقل و فلسفه برویم، عقل مفتاح و مصباح دین می شود، یعنی تنها کلید ورود ببه عالم نورانی دین می شود بلکه پس از ورود نیز به ما کمک می کند تا هر چه بهتر هدف را ترسیم کنیم.

وی با بیان اینکه احترام ما به عقل به معنای کنار گذاشتن فلسفه نیست گفت: یکی از کارایی های مهم عقل، اثبات حقانیت دین است و برای ورود به این عرصه ها راهی جز بهره مندی از جهان بینی فلسفی نداریم.

* راهی جز رجوع به جهان بینی فلسفی نداریم

عضو هیات علمی موسسه امام خمینی(ره) با اشاره به طرح چهار جهان بینی اعم از تجربی، فلسفی، تعبدی و عرفانی گفت: جهان بینی علمی و تجربی ممکن نیست و جهان بینی تعبدی نیز نداریم زیرا هنوز در گام نخست، دین ثابت نشده است تا از جهان بینی تعبدی و دینی سخن بگوییم. در جهان بینی عرفانی نیز باید عرفان راستین باشد که چنین عرفانی برآمده از دین حق است تا قابل اعتماد باشد و از همین رو طرح جهان بینی عرفانی نیز در نخستین گام، بی معنا خواهد بود و تنها جهان بینی فلسفی می ماند که در نخستین گام به کار می آید و ما را به فضای نورانی دین وارد می کند. البته بعد ازاثبات دین، از مفاهمیم دینی بهره های فراوان می بریم زیرا در برخی امور، عقل به ما اطلاعات کلی می دهد و نیازمند دین هستیم و با بهره گیری از آموزه های دینی، هستی شناسی عمیق می شود اما کلید اول، عقل است.

* تفاوت های علم کلام و فلسفه

وی به تفاوت های علم کلام و فلسفه اشاره و تصریح کرد: علم کلام یک علم مصرف کننده است و درکلام می خواهیم العقیدة الدینیة را بررسی کنیم و در آن ممکن است از نکات موجود در سایر علوم همچون فلسفه و جامعه شناسی و روانشناسی و ... نیز بهره بگیریم به ویژه در شرایط کنونی که اسلام در صحنه است و نمی توانیم با ساده اندیشی و کلی گویی از کنار مسائل عبور کنیم. از همین بزرگانی چون آیت الله مصباح یزدی از سال ها قبل گروه روانشناسی، علوم تربیتی و جامعه شناسی در حوزه علمیه قم راه اندازی کردند.

حجت الاسلام والمسلمین میرسپاه با تاکید بر نقش فلسفه در تبیین آموزه های دینی گفت: به عنوان مثال چه کسی می تواند "امر بین الامرین" را بدون استفاده از حکمت متعالیه توضیح دهد؟

* جایگاه فلسفه اسلامی در کشورهای اسلامی

وی در این باره که چرا فلسفه اسلامی از جایگاه شایسته در مراکز علمی و دینی در جهان اسلام برخوردار نیست گفت: عامل این مساله امور سیاسی و اجتماعی است. همچنانکه بجز این امر، شاهد مشکلات دیگری در جوامع اسلامی هستیم که از وجود آن در یک کشور با نشانه اسلامی تعجب می کنیم. در کشور ما نیز مدت مدیدی مستضعف بودیم و متدینان حق نداشتند به دانشگاه ها نزدیک شوند و بسیاری از دانشجویان را به جرم ارتباط با روحانیون بازداشت می کردند. بعد از پیروزی انقلاب هم باید توجه داشته باشیم که امور فرهنگی یک شبه حل نمیشود و موانع زیادی پیش رو بوده است ولی به برکت وجود حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری، مباحث فلسفی جریان داشته و خیلی از توفیقات حاصل شده است اما بسیاری از راه نیز هنوز طی نشده است.

* اگر فلسفه، اسلامی باشد علوم نیز اسلامی می شود

حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا استاد فلسفه حوزه علمیه قم هم در این نشست با اشاره به اینکه هیچ علمی خارج از فلسفه نیست و مباحثی از فلسفه را در خود دارد گفت: اگر فلسفه، دینی و اسلامی باشد علوم نیز اسلامی می شود.

وی همچنین ارتباط بین کلام وفلسفه را عموم خصوص من وجه دانست و اظهار داشت: علم کلام نیز بسیار متفاوت است و شاهد روش های کلامی متفاوتی هستیم در عین حال، کلام شیعی عقل را جزو روشها می داند اما در بررسی بسیاری از مسائل نیز نیازمند نقل است به عنوان نمونه نبوت عامه را با عقل می توانیم ثابت کنیم اما برای نبوت خاصه باید از سایر منابع نیز کمک گرفت. در حقیقت، کلام اسم جنس است که تحت آن نحله های کلامی قرار می گیرد که برخی از آنها با فلسفه جمع می شود و کتاب های کلامی شیعه در برخی بخش ها عینا مباحث فلسفی را آورده است.

* عقل، زبان مشترک همه انسان هاست

دکتر فنایی اشکوری عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) نیز با اشاره به ضرورت بهره مندی از مباحث عقلی به عنوان زبان مشترک بین همه انسان ها گفت: به طور مثال برای گفتگو با یک ماتریالیست نمی توان با ادبیات دینی از دین سخن بگوییم بلکه لازم است با بهره مندی از مباحث عقلی، دین را برای وی اثبات نماییم. البته شکی در خطای عقل نیست اما اصلاح خطاری عقل نیز با خود عقل است؛ در حل مسائل نیز یا عقل خودش راه حل را نشان می دهد یا اینکه مسیری را که به حل مساله منتهی می شود به ما نشان می دهد.

وی با بیان اینکه عقل و ذات فلسفه جایگزین دین نمی شود گفت: دین نیامده که عقل را تعطیل کند؛ دین آمده است تا عقل را تکمیل و شکوفا کند.

دکتر فنایی اشکوری فلسفه را به معنای تفکر عقلی نظام مند دانست و اظهار داشت: فلسفه آن است که مدعایی را صرفا را روش عقلی ثابت کنیم. هر انسانی پرسش هایی درباره هستی، ماهیت انسان و ارزشها دارد و دنبال پاسخ عقلانی می‌گردد و تلاش فلسفه، پاسخ به این پرسش هاست.

وی با بیان اینکه عقل می تواند در تببین معارف دینی به ما کمک کند گفت: به عنوان مثال در باب صفات خداوند، فلسفه می‌تواند ثابت کند صفات خداوند در عین اینکه متکثرند، عین یکدیگر و عین ذاتند و اینها تنها با مباحث عقلی قابل تحلیل است.